خشک‌کردن انجمادی یا فریز درایر، علاوه بر کاربرد گسترده در صنایع غذایی، نقش بسیار مهمی در تولید و نگهداری داروها دارد. این فناوری با حذف آب از داروها، ساختار بیولوژیکی آنها را حفظ کرده و اثربخشی و پایداری محصولات دارویی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. به همین دلیل، خشک‌کردن انجمادی به ویژه برای داروهای حساس، واکسن‌ها و محصولات زیستی کاربرد فراوانی دارد. برای خرید دستگاه فریز درایر روی لینک کلیک کنید.
خشک‌کردن انجمادی که به لیوفیلیزاسیون نیز معروف است، شامل دو مرحله اصلی انجماد و خشک‌کردن است. هدف از این فرآیند حفظ داروها، تسهیل حمل‌ونقل و افزایش طول عمر آنها است.
از منظر فیزیکی، آب دارای سه حالت جامد، مایع و گاز است. وقتی فشار و دما در محدوده‌ای خاص (فشار کمتر از نقطه سه‌گانه و دما زیر صفر درجه سانتی‌گراد) باشد، آب در دارو می‌تواند مستقیماً از حالت یخ به بخار تبدیل شود، بدون اینکه از حالت مایع عبور کند. این خاصیت، اساس خشک‌کردن انجمادی را تشکیل می‌دهد.
فرآیند خشک‌کردن انجمادی در داروسازی معمولاً شامل مراحل زیر است:
نگهداری و پایداری داروها از چالش‌های اساسی صنعت داروسازی است و استفاده از خشک‌کردن انجمادی نقش کلیدی در بهبود شرایط نگهداری و طول عمر داروها دارد. از مهم‌ترین کاربردهای این فناوری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خشک‌کردن انجمادی در حفظ پایداری داروهای سنتی و ترکیبات گیاهی به ویژه در قالب پودرهای تزریقی کاربرد دارد. محصولات خشک‌شده با این روش دارای بافت متخلخل بوده و پس از حل شدن سریعاً آماده مصرف می‌شوند. برای مثال، پودرهای خشک‌شده از عصاره گیاهان دارویی تحت شرایط سخت محیطی سال‌ها بدون افت کیفیت باقی می‌مانند.
همچنین، این روش به افزایش پایداری ساختارهای پیچیده‌ای مانند لیپوزوم‌ها کمک می‌کند و می‌تواند عوارض جانبی داروهای لیپوزومی را کاهش دهد. با این وجود، انتخاب مواد محافظت‌کننده مناسب جهت حفظ ساختار لیپوزوم در طول فرآیند بسیار مهم است.
بسیاری از داروهای زیستی مانند آنتی‌بادی‌ها، داروهای ترکیبی و واکسن‌ها، به دلیل ساختار حساس خود نیازمند خشک‌کردن انجمادی هستند. این فرآیند با کاهش رطوبت داروها از تخریب پروتئین‌ها جلوگیری کرده و پایداری آنها را افزایش می‌دهد.
برای واکسن‌ها، حذف رطوبت از طریق خشک‌کردن انجمادی می‌تواند از بروز تخریب‌های فیزیکی و شیمیایی جلوگیری کند و در نتیجه اثربخشی و ماندگاری واکسن را بهبود بخشد.