دستگاه فریز درایر (Freeze Dryer) یکی از پیشرفتهترین دستگاههایی است که توانسته مفهوم نگهداری غذا را متحول کند؛ چه روی زمین و چه در فضا. این دستگاه با استفاده از فرایند انجماد عمیق و سپس خشککردن در محیط خلأ، آب موجود در غذا را بدون تخریب ساختار مولکولی آن حذف میکند. اهمیت این فرآیند در سفرهای فضایی دوچندان است؛ جایی که هر گرم اضافه، هر دقیقه زمان ذخیرهسازی و هر واحد انرژی اهمیت دارد. فریزدرایر به ناسا و دیگر آژانسهای فضایی کمک کرد تا غذاهایی تهیه کنند که هم سبک باشند، هم ماندگار و هم از نظر ارزش غذایی با نمونهٔ تازه تفاوت چندانی نداشته باشند. این موضوع نقطهٔ عطفی در تاریخ تغذیه فضایی محسوب میشود.
تغذیه فضانوردان از همان ابتدای عصر فضا یکی از پیچیدهترین چالشهای مهندسی بود. در شرایط بیوزنی، حتی یک خرده نان میتواند مشکل ایجاد کند. ذرات معلق میتوانند وارد دستگاههای حساس شوند، در مجاری تنفسی فضانوردان قرار گیرند یا حتی در کابلها و سیستمهای الکترونیکی گیر کنند. به همین دلیل، غذای فضایی باید کاملاً قابل کنترل، بدون ریزهریز و از نظر بهداشتی کاملاً استریل باشد.
در دههٔ ۱۹۶۰، غذاهای اولیه بیشتر شامل:
بود. این غذاها هیچ شباهتی به خوراکهای روزمره نداشتند و فضانوردان علاقهای به آنها نشان نمیدادند. طعم، بافت، نحوه مصرف سخت و یکنواختی، همگی مشکلاتی بودند که ناسا را وادار کرد راهحلی جدید بیابد.
فریزدرایینگ سه مرحله اساسی دارد:
این ویژگی باعث شد فریزدرایینگ به استاندارد طلایی تغذیه فضایی تبدیل شود.
همه این مزایا در سفرهای فضایی ارزش حیاتی دارند.
در مأموریت جمینی، فضانوردان برای اولین بار غذاهای فریزدرایشده به شکل بستهبندیهای کوچک قابل بازآبرسانی مصرف کردند. این روش موفقیتآمیز بود و در مأموریتهای آپولو که شامل سفر به ماه بود، به شکل گستردهتری مورد استفاده قرار گرفت. فضانوردان میتوانستند تنوع بیشتری از غذاها مثل:
داشته باشند. این موضوع در حفظ روحیه و توان جسمی فضانوردان نقش مهمی داشت.
یکی از جذابترین غذاهایی که از فناوری فریزدرایینگ به دست آمد، بستنی فضانوردی بود. برخلاف تصور عموم، این بستنی در مأموریتهای ناسا چندان استفاده نشد، اما محبوبیت آن روی زمین بسیار زیاد شد و امروز به عنوان یک سوغاتی علمی-تفریحی فروخته میشود.
اگرچه امروزه ایستگاه فضایی بینالمللی دارای:
است، اما غذاهای فریزدرایشده همچنان ستون اصلی تغذیه فضانوردان محسوب میشوند، زیرا:
امروزه فضانوردان میتوانند انواع غذاهای فرهنگی کشورهای مختلف را مصرف کنند:
بعد از موفقیت ناسا، شرکتهای غذایی از این فناوری بهره بردند و امروز میلیونها نفر از غذاهای فریزدرایشده در موقعیتهای زیر استفاده میکنند:
فریزدرایینگ امروز در صنایع زیر نیز کاربرد دارد:
قبل از خرید فریزدرایر باید موارد زیر بررسی شود:
فریزدرایرها بر اساس نوع مصرف به سه گروه تقسیم میشوند:
قیمت دستگاه فریزدرایر بسته به موارد زیر متفاوت است:
مدلهای کوچک مانند فریز درایر خانگی قیمت پایینتری دارند و برای تولید آزمایشی، دانشجویی و کارگاهی مناسباند.
مدلهای نیمهصنعتی و صنعتی با توجه به ظرفیت، پمپ خلأ قویتر و امکانات بیشتر، قیمت بالاتری دارند.
بنابراین انتخاب باید مطابق نوع کاربرد، حجم تولید و بودجه انجام شود.